Όταν οι ταμπέλες ορίζουν τους ανθρώπους

Στο επαγγελματικό μου περιβάλλον και όχι μόνο, η καθημερινή συναναστροφή με ομάδες και ανθρώπους σε θέσεις ευθύνης έχει αναδείξει ένα μοτίβο που συναντώ ξανά και ξανά.

Σε κάθε ομάδα, η ταχύτητα αποτελεί επιτακτική ανάγκη, ιδιαίτερα όταν η πίεση είναι αυξημένη και οι απαιτήσεις υψηλές. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη να καταλάβεις γρήγορα ποιος «τραβάει», ποιος «κολλάει», ποιος συνεργάζεται και ποιος «φρενάρει». Είναι απολύτως ανθρώπινο, σχεδόν αναπόφευκτο, να προσπαθείς να χαρτογραφήσεις τα μέλη της ομάδας σου για να τα διαχειριστείς πιο εύκολα.

Αυτό όμως που ξεκινά ως προσπάθεια αποτελεσματικότητας, πολύ συχνά καταλήγει σε κάτι άλλο… σε ταμπέλες. Επίτρεψέ μου να σου εξηγήσω: Σύντομες περιγραφές και κατηγοριοποιήσεις. Μια «ταμπέλα» για τον καθένα που χωρίς να το καταλάβεις, αρχίζει να λειτουργεί σαν φίλτρο. Και όχι πάντα προς όφελός του.

«Ο συνεργάσιμος είναι σταθερή αξία»

«Η γκρινιάρα είναι κουραστική»

«Ο αδιάφορος δεν έχει κίνητρο»

«Η ανασφαλής δεν θα αντέξει πίεση»

Σε κάθε χώρο, επαγγελματικό και όχι μόνο, όσοι διαχειρίζονται ομάδες συχνά υιοθετούν αυτό το στενό πλαίσιο κατηγοριοποίησης. Δυστυχώς όμως, αυτή η συνήθεια συρρικνώνει τη δυνατότητα αλλαγής και προσωπικής εξέλιξης. Η ταμπέλα αρχικά σου φαίνεται βοηθητική, όμως τελικά… σε περιορίζει.

Συμπεριφορές, κουτάκια και φίλτρα

Όταν τοποθετήσεις έναν άνθρωπο σε ένα συγκεκριμένο κουτάκι, κάθε συμπεριφορά του φιλτράρεται μέσα από αυτό. Χωρίς να το καταλαβαίνεις, σταματάς να επενδύεις σε εκείνον. Δεν του δίνεις χώρο να δείξει τι πραγματικά μπορεί. Και το αποτέλεσμα; Η ετικέτα που δίνεται τελικά οδηγεί το άτομο να φερθεί σύμφωνα με αυτή.

Ο «δύσκολος» παραμένει δύσκολος, ο «ανασφαλής» δεν τολμά, ο «παθητικός» μένει αόρατος και όλοι παγιδεύονται σ’ αυτή την εικόνα που κάποιος έφτιαξε γι’ αυτούς. Αυτή δεν είναι διαχείριση ανθρώπων. Είναι η εγκατάλειψή τους.

Η Dr. Brené Brown, στο βιβλίο της Dare to Lead, το θέτει ξεκάθαρα: «Όταν βάζουμε ταμπέλες στους ανθρώπους, τους στερούμε την ευκαιρία να εξελιχθούν. Οι ετικέτες γίνονται ένας εύκολος τρόπος να τους αποφύγουμε». Η δουλειά του ηγέτη δεν είναι να έχει έτοιμες απαντήσεις για τους ανθρώπους του, αλλά να διατηρεί ανοιχτό το πλαίσιο ώστε εκείνοι να τον διαψεύσουν προς το καλύτερο.

Σπάσε τις ταμπέλες

Είναι στο χέρι σου να σπάσεις τις ταμπέλες. Να δεις τον άνθρωπο πίσω από τον ρόλο, να αναγνωρίσεις την ιστορία πίσω από κάθε συμπεριφορά και να δώσεις χώρο στην αληθινή εξέλιξη. Μίλα με περιέργεια και ενδιαφέρον, όχι με επίκριση. Μόνο έτσι μια ομάδα μπορεί να γίνει κάτι παραπάνω από ένα σύνολο ρόλων: μια ομάδα ανθρώπων που αναπτύσσονται μαζί.

Ηγέτης δεν είναι αυτός που απλά διαχειρίζεται ανθρώπους, αλλά αυτός που καλλιεργεί τις δυνατότητές τους. Όταν σπάνε οι ταμπέλες, τότε ανοίγει ο δρόμος για ουσιαστική αλλαγή και για ένα περιβάλλον όπου κάθε άνθρωπος έχει την ευκαιρία να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί πραγματικά.

Όλοι μας αξίζουμε μια δεύτερη ματιά, πέρα από χαρακτηρισμούς και πρόχειρες ερμηνείες. Η ουσία της ηγεσίας βρίσκεται στη δύναμη να βλέπεις δυνατότητες εκεί που άλλοι βλέπουν όρια. Να επιλέγεις το «ποιος μπορεί να γίνει», αντί για το «ποιος  φαίνεται να είναι». Η μεγαλύτερη παγίδα στην ανθρώπινη διαχείριση ξεκινά όταν οι ταμπέλες ορίζουν τους ανθρώπους.