«Χρόνος στα Χέρια μου» και η χρονιά του Ξύλινου Δράκου είναι ήδη εδώ

Λίγο πριν περάσουμε το κατώφλι του 2024, επισκέφθηκα την πρώτη αναδρομική έκθεση της καλλιτέχνιδας Λήδας Παπακωνσταντίνου στο ΕΜΣΤ.

Μου αρέσει να επισκέπτομαι τις αχανείς αίθουσες των μουσείων σε χρονικά μεταίχμια όπως οι ισημερίες, τα δειλινά, ή οι ημέρες λίγο πριν από την αλλαγή του χρόνου. Μέσα τους, ο χρόνος αποκτά μια άλλη υπόσταση, μπορείς να τον δεις κατάματα χωρίς να τον φοβάσαι τόσο.

Ένας άλλος τρόπος για να κατευνάσουμε τον φόβο μας για τον χρόνο είναι να του δίνουμε σχήμα: τον χωρίζουμε σε μήνες, δίνουμε ονόματα στις χρονιές και επιχειρούμε να κάνουμε προβλέψεις για το τί θα φέρει. Αυτή είναι και η γοητεία των ζωδίων. Όταν προσπαθεί ο άνθρωπος να τιθασεύσει κάτι, του δίνει ονόματα.

Έτσι και τώρα, μια φίλη από το Hong Kong με ενημερώνει, πως σύμφωνα με το Κινέζικο σύστημα Αστρολογίας αυτή θα είναι η Χρονιά του Δράκου. Ο Δράκος έρχεται. Ο Δράκος είναι εδώ, και θα τον υποδεχτούμε με κόκκινα φανάρια, με κόκκινα σεντόνια, θα ζωγραφίσουμε κόκκινα σύμβολα στις πόρτες μας. Αλλά πριν μιλήσω για αυτό, επιστρέφω στην υπέροχη καλλιτέχνη, την δική μας Ελληνίδα της Σύγχρονης Τέχνης Λήδα και την έκθεση της.

Η έκθεση ονομάζεται «Χρόνος στα Χέρια μου» και στην είσοδο με προϋπαντεί το πρόσωπο της. Στην φωτογραφία από perfomarnce του 71′, βρίσκεται στην πρώτη της νιότη και θυμίζει αρχαία βασίλισσα.

Λίγο πιο πέρα η ίδια έχει υφάνει με χρωματιστά νήματα το χρονολόγιο της οικογενειακής της ιστορίας. Τρία διαφορετικού χρώματος νήματα διατρέχουν τον τοίχο σαν φλέβες αντιπροσωπεύοντας την ζωή της και αυτές των γονιών της.

Κατά μήκος στο κάθε νήμα η καλλιτέχνης έχει σημειώσει με παιδικά γράμματα στιγμές ορόσημα. Μου αρέσει το σχολείο, ζωγραφίζω σκηνικά, γράφει κάπου στην αρχή. Πάρτυ σπίτι μου μπλουζ φιλάκια. Πραξικόπημα. Η Λίτσα τελειώνει ζωγραφίζοντας, γράφει προς το τέλος. Από κάτω, στο χρονολόγιο της μητέρας της η γαλάζια γραμμή κόβεται. Θάνατος της Λίτσας στις Σπέτσες.

Και η υπόλοιπη έκθεση με εντυπωσιάζει. Η καλλιτέχνης εναλλάσσει άνετα μέσα όπως η γλυπτική, performance art, το θέατρο και το video art και τα θέματα που την απασχολούν από το 1970 και μετά είναι πιο επίκαιρα από ποτέ. Ταυτόχρονα, η μορφή της αλλάζει, αλλά η στάση της όχι. Μου φαίνεται πως πέρα από την τέχνη που εκθέτει, εκείνη είναι εκεί και μου κλείνει το μάτι καθώς φλερτάρει με το έρεβος. Ως την Πρωτοχρονιά συνεχίζει να το κάνει, την σκέφτομαι ακόμη κατά τους εορτασμούς για την αλλαγή του χρόνου.

Τι θα έγραφα στο δικό μου χρονολόγιο αν έφτιαχνα ένα;

Έφτασε η χρονιά του Ξύλινου Δράκου. Πάρτυ, ουρλιαχτά, φιλάκια. Μόνο περιγράφοντας τα νερά του ποταμού, μπορείς να τιθασεύσεις το χάος, αυτή είναι η αλήθεια. Κάθε πρωτοχρονιά γιορτάζουμε αψηφώντας το πέρασμα του χρόνου που ξετυλίγεται στον ορίζοντα σαν μεταξένια ουρά δράκου.

Σύμφωνα με τους Κινέζους τα χρόνια του Δράκου φέρνουν άπειρες δυνατότητες γιατί πρόκειται για ένα πλάσμα που πετάει. Λίγοι ξέρουν πως αυτό το μυθικό πλάσμα συνδέεται με το νερό και φέρνει βροχή αν τον παρακαλέσεις.

Διαβάζω πως ετούτος ο Δράκος συνοδεύεται από την ποιότητα του ξύλου, κάτι που σημαίνει πως αυτή την χρονιά θα μας δοθεί ευκαιρία για περισσότερη συμπόνοια και καλοσύνη. Θα ήθελα να προσευχηθώ για αυτό. Αν βρισκόμουν στην Ιαπωνία θα το έκανα σε έναν από τους τρεις βωμούς όπου λατρεύονται δράκοι. Η πρώτη επίσκεψη της χρονιάς σε αυτούς τους βωμούς ονομάζεται hatsumōde.

2024 γράφω στο νοερό μου χρονολόγιο. Άλλος ένας χρόνος στα χέρια μας. Άλλη μια ευκαιρία. Σκέφτομαι την Λήδα, ώριμη γυναίκα πια στις Σπέτσες να συνομιλεί με ντόπιες γυναίκες για την Μπουμπουλίνα και την ιστορία της. Στο βίντεο μιλούν με τρυφερότητα για την ηρωίδα σαν να έζησε ανάμεσα τους και χάθηκε μόλις χτες. Εσύ γιατί λες την σκότωσαν; Ρωτά η καλλιτέχνης ένα κορίτσι, με προσοχή και τρυφερότητα. Ήταν πολύ μοντέρνα γι’ αυτό λέει ένα κορίτσι κοιτώντας γενναία την κάμερα.

Τί θα κάνω λοιπόν φέτος; Κατ’ αρχάς θα κατρακυλήσω προς την θάλασσα και θα προσευχηθώ στον Δράκο. Κι έπειτα εύχομαι να μπορέσω να πετάξω ανεμπόδιστα στη ράχη της χρονιάς, τιμώντας το κάθε λεπτό. Χατσουμόντε θα επαναλαμβάνω καμιά φορά καθώς κοιτώ το φως.

Χάτσου – Μοντε.

Μου αρέσουν οι λέξεις.