Μπίλι: Το «παράξενο φρούτο» της τζαζ

Λένε ότι οι άνθρωποι με δύσκολα παιδικά χρόνια γίνονται πιο δυνατοί. Τα τραύματα, λένε, σου δίνουν ώθηση. Σε κάνουν πιο ανθεκτικό και ίσως πιο αμείλικτο. Σμιλεύουν γύρω από το είναι σου ένα τραχύ στρώμα προστασίας κι έτσι ορμάς στ’ αγκάθια και στις λάσπες χωρίς να σε αγγίζουν. Κι ίσως και να’ χουν δίκιο.

Ο άνθρωπος, όμως, δεν είναι μόνο αυτό που δείχνει, αλλά κι αυτό που έχει μέσα του. Εκείνο το αόρατο που αχνοφαίνεται στο βλέμμα ή τη φωνή του. Στην πένα του, στο χιούμορ του, στον τρόπο που ακουμπά το ένα γόνατο πάνω στο άλλο, που ερωτεύεται, που τραγουδά ή που λικνίζεται στους ήχους κάποιας μουσικής.

Κι αυτές οι λεπτομέρειες, όσο κι αν θες, δεν κρύβονται και σε προδίδουν. Αυτό που προσπαθείς, λοιπόν, είναι να βρεις ισορροπία ανάμεσα στο σκληροτράχυλο «απ’ έξω» σου και το ρευστό «από μέσα» που’ ναι γεμάτο με πληγές. Μια ισορροπία που είναι σχεδόν αδύνατη και μπαλατζάρεις συνεχώς. Όμως στιγμές στιγμές επιτυγχάνεται και τότε είναι μαγική.

Και αν δεν με πιστεύετε, αρκεί να ακούσετε την Μπίλι Χόλιντεϊ να τραγουδάει το «I’m A Fool to Want You». Η Μπίλι, που σαν αύριο θα έκλεινε τα 106, εφτιαξε το «απ’ έξω» της με ένα σωρό από τραύματα: με φτώχεια, ορφάνια, βιασμούς και μόνη της διέξοδο τα τραγούδια του Λούις Άρμστρονγκ και της Μπέσι Σμιθ. Η Μπίλι, όμως, που «έγινε γυναίκα» στα έξι της και που στην εφηβεία συνελήφθει για πορνεία και χρήση απαγορευμένων ουσιών, βούτηξε στα χειρότερα και επιβίωσε. Μεγάλωσε και πέτυχε.

Έγινε η θρυλική τραγουδίστρια που ξέρουμε όλοι σήμερα και μια σπουδαία ακτιβίστρια. Το άστρο της Μπίλι ανέτειλε στα κλαμπ του Χάρλεμ και ήταν από τις πρώτες μαύρες που τραγούδησαν σε μπάντες λευκών. Ήταν εκείνη που τραγούδησε σ’ ένα κλαμπ γεμάτο αστυνομικούς και μπροστά σε μικτό κοινό το «Strange Fruit», το τραγούδι που θρηνούσε για τις ρατσιστικές δολοφονίες των μαύρων στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά κι εκείνη που «πούλησε» όσο λίγοι τζαζ τραγουδιστές.

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που η ζωή της Μπίλι, της αξέχαστης Lady Day και βασίλισσας της τζαζ, αποτυπώνεται σε δεκάδες ντοκιμαντέρ, βιβλία και ταινίες.

Όμως το πιο σπουδαίο της κατόρθωμα δεν θα το δείτε στα ντοκιμαντέρ. Ούτε θα το διαβάσετε στα βιογραφικά βιβλία. Γιατί το πιο σπουδαίο της κατόρθωμα βρίσκεται στις σπάνιες στιγμές που ισορροπεί το «έξω» με το «μέσα» της κι αποτυπώνονται σ’ εκείνους τους αθάνατους λυγμούς που βγάζει η φωνή της. Το πιο σπουδαίο της κατόρθωμα είναι ότι το «μέσα» της έμεινε αλώβητο από τη βία, την εκμετάλλευση, το ρατσισμό, τις διακρίσεις, την αδικία, τον έρωτα που την πρόδωσε και τα άθλια παιδικά της χρόνια.

Παρέμεινε ευαίσθητο και τρυφερό κι έβρισκε την ισορροπία της μονάχα όταν τραγουδούσε. «Απλώς πρέπει να νιώσεις» έλεγε η αυτοδίδακτη Μπίλι όταν την ρωτούσαν ποιο είναι το στυλ της. Και μεταξύ μας, καλός τραγουδιστής δεν είναι αυτός που έχει μόνο σωστή κι ευέλικτη φωνή, αλλά αυτός που βγάζει στα τραγούδια την ψυχή του. Και η ψυχή της Μπίλι ήταν μαγική – ίσως πιο μαγική κι απ’ την υπέροχη φωνή της.

Περισσότερες ιστορίες σπουδαίων γυναικών θα βρείτε εδώ.