Κυριάκος Κατσαδώρος: Ο αποστιγματισμός της ψυχικής νόσου μας αφορά όλους

Σε μια χώρα όπου το στίγμα για τους ψυχικά νοσούντες ακόμα και εν έτη 2022 επιμένει και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό, όπου το να κάνει κανείς ψυχοθεραπεία αποτελεί «ταμπού», όπου κυκλοφορούν ακόμα μύθοι που αποδίδουν την αυτοκτονία σε μια «παρόρμηση» ή «μια στιγμή τρέλας» και όπου σε παγκόσμιο επίπεδο κάθε 40 δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος βάζει τέλος στη ζωή του, πόσο εφικτό είναι η ψυχική υγεία να γίνει όντως προτεραιότητα όπως επισημαίνει και προτρέπει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας;

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, συζητάμε με τον καταξιωμένο Ψυχίατρο, Πρόεδρο της ΚΛΙΜΑΚΑΣ και του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, Κυριάκο Κατσαδώρο για τη ψυχική ανθεκτικότητα, το στίγμα, τις διακρίσεις αλλά και το πώς φτάσαμε σχεδόν καθημερινά να γινόμαστε αποδέκτες ειδήσεων στυγερών εγκλημάτων, περιστατικών βίας και γυναικοκτονιών.

Τελικά, ποιο είναι το καλύτερο φάρμακο για τη ψυχή (αν υπάρχει) και τι χρειάζεται να συμβεί ώστε όλα αυτά κάποια στιγμή στο μέλλον να τα βλέπουμε σαν κάτι μακρινό, αλλά να μην τα ξεχνάμε;

Σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης στη Μάρη Γαργαλιάνου και το www.magicme.gr ο Κυριάκος Κατσαδώρος επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε αιώνια και πολλές φορές οριακά αναπάντητα ερωτήματα…

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη

ΜΓ: Αν έπρεπε να δώσετε έναν ορισμό για τη ψυχική υγεία σε ένα μικρό παιδί εφτά ετών και να του μιλήσετε για τη σημασία της, τι θα του λέγατε;

KK: Κάτι τόσο καταλυτικό για τη ζωή θα ήταν καλύτερο να «διδαχθεί» βιωματικά. Η ειλικρινής και γνήσια επικοινωνία των συναισθημάτων, η δυνατότητα αναγνώρισης αυτών σε μία αμφίδρομη βάση, μπορεί να είναι ένα ασφαλές εφαλτήριο ουσιαστικής ανταλλαγής μεταξύ του ενήλικα και του παιδιού. Ο ενήλικας πρέπει να είσαι σε θέση να συνομιλήσει ουσιαστικά με το παιδί, λέγοντας του, «νιώθω πιεσμένος/η, θλιμμένος, αγχωμένος… και αυτό είναι κάτι που με δυσκολεύει».

Ενώ μπορεί να είναι εύκολο για τον οποιονδήποτε να μιλήσει σε ένα παιδί για τη σωματική υγεία, η συζήτηση για την ψυχική υγεία φαίνεται δύσκολη και άβολη, κυρίως, λόγω της ελλιπούς πληροφόρησης και του στίγματος. Όπως λοιπόν ένα παιδί μπορεί να κατανοήσει ότι ο πυρετός είναι το σύμπτωμα μίας ασθένειας που το κάνει να αισθάνεται άσχημα, αλλά αντιμετωπίζεται, αντίστοιχα μπορεί να καταλάβει ότι προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως το άγχος, είναι, επίσης, σωματικές καταστάσεις που ξεκινούν από τον εγκέφαλό του. Ο εγκέφαλος ελέγχει τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τη συμπεριφορά και μερικές φορές μπορεί ο εγκέφαλος να βρίσκεται «εκτός ισορροπίας» και, όπως και άλλα ιατρικά προβλήματα, μπορούν να μάθουν να το επικοινωνούν και να το διαχειρίζονται με θεραπεία.

Το στίγμα που επιβαρύνει σημαντικά τα προβλήματα ψυχικής υγείας, συχνά οδηγεί όχι μόνο τα παιδιά, αλλά και τους ενήλικες στο να ντρέπονται να μιλήσουν για τις ανησυχίες και τα συναισθήματα που τα επιβαρύνουν. Ας μιλάμε ανοιχτά γι’ αυτό που βιώνει ένα παιδί, ας μοιραζόμαστε μαζί τους αντίστοιχες δικές μας ανησυχίες και εμπειρίες σε μία εποικοδομητική βάση, με ενσυναίσθηση και ενεργοποιητική διάθεση. Η εγκαθίδρυση και διατήρηση μίας σχέσης εμπιστοσύνης με το παιδί, αν και μπορεί να μην είναι πάντα εύκολη, είναι κρίσιμη. Άλλωστε, η προαγωγή της ψυχικής υγείας θα έπρεπε ξεκινά από την παιδική ηλικία όλων μας.

ΜΓ: «Make mental health & Well-being for all a global priority» – «Κάντε τη ψυχική υγεία και το ευ ζην για όλους παγκόσμια προτεραιότητα». Τι πιστεύετε οδηγεί τον ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) στη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας (10/10) να θέτει αυτό το ζήτημα στο τραπέζι;

KK: Το φετινό μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας έρχεται να τονίσει τον σημαντικά αρνητικό αντίκτυπο στην πρόοδο και την ευημερία του παγκόσμιου πληθυσμού, που επιφέρουν οι ολοένα αυξανόμενες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Υπάρχει, πλέον, μία επείγουσα έκκληση για παγκόσμια δράση προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα στην ψυχική υγεία και στην αντιμετώπιση των άνισων κοινωνικών συντελεστών της. Πρέπει να διασφαλιστούν προσιτές και προσβάσιμες υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε κοινοτικό επίπεδο, ώστε να μην μείνει κανείς πίσω.

Ομοίως, οι χώρες σε όλο τον κόσμο πρέπει να αυξήσουν τους διατιθέμενους πόρους στο πεδίο της ψυχικής υγείας προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στις υπηρεσίες φροντίδας για όλους. Ανάλογα, κρίσιμη είναι η ευαισθητοποίηση ενάντια στο στίγμα και τις διακρίσεις, δεδομένου ότι αυτά λειτουργούν ως εμπόδια για τη διασφάλιση του δικαιώματος στην υγεία και την κοινωνική ένταξη.

ΜΓ: Σε μια χώρα όπου το στίγμα για τους ψυχικά νοσούντες ακόμα και εν έτη 2022 υπάρχει ακόμα και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό και όπου το να κάνει κανείς ψυχοθεραπεία αποτελεί ακόμα «ταμπού», πόσο εφικτό είναι η ψυχική υγεία να γίνει όντως προτεραιότητα;

KK: Ο αποστιγματισμός της ψυχικής νόσου και της αναζήτησης βοήθειας μας αφορά όλους. Απαιτείται όμως, η προσέγγιση της ύπαρξής μας να έχει στόχο την επίγνωση, το ουσιαστικό βίωμα της ανθρώπινης διάστασης μας ρεαλιστικά και όχι μόνο με άξονες τις επιθυμίες και τα όνειρα, που μπορεί να έχουν καλλιεργηθεί αποκλειστικά από το εξωτερικό περιβάλλον και το όποιο σύστημα μας έχει προσδιορίσει.

H προτεραιοποίηση της ψυχικής υγείας πρέπει να γίνει πρώτα σε ατομικό επίπεδο, γεγονός το οποίο μπορεί να λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά στο συλλογικό επίπεδο. Οι ψυχιατρικές διαταραχές αφορούν όλους και όχι κάποια ιδιαίτερη ομάδα του πληθυσμού. Δεν υπάρχει «ανοσία» σε αυτές διότι κανείς δεν ελέγχει το εξωτερικό περιβάλλον του και άρα δεν γνωρίζει ποιους ακριβώς στρεσογόνους παράγοντες θα κληθεί να αντιμετωπίσει στη ζωή του (απώλειες αγαπημένων προσώπων, ασθένειες, ατυχήματα, στέρηση της προσωπικής ελευθερίας, κακοποίηση, οικονομικές δυσκολίες, ανεργία,, πολέμους).

Από την άλλη, συνήθως αγνοούμε την ευαλωτότητα του εσωτερικού μας περιβάλλοντος. Για να αντιμετωπίσουμε τις ψυχιατρικές ασθένειες και τις αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές θα χρειαστούν αλλαγές. Και πρώτα σε μας τους ίδιους ώστε να αντιμετωπίσουμε το δικό μας στίγμα και τις προσωπικές προκαταλήψεις και να μπορέσουμε να ζητήσουμε βοήθεια όταν τη χρειαστούμε.

Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος της πολιτείας και των θεσμών της, αντίστοιχα, είναι κρίσιμος. Η ανάπτυξη και εισαγωγή μηχανισμών και εργαλείων προαγωγής της ψυχικής υγείας σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και πολιτικής μας ζωής, την εκπαίδευση, την υγεία, την εργασία, όχι μόνο θα λειτουργήσει αποστιγματιστικά αλλά θα φέρει ουσιαστικά, εμφανή αποτελέσματα στις προσπάθειες των κοινωνιών για ευημερία.

ΜΓ: Στα χρόνια της κρίσης πολλοί άνθρωποι και ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι των media χρέωναν τις αυτοκτονίες στην οικονομική ρευστότητα. Σήμερα, πολλοί αποδίδουν την αύξηση των περιστατικών βίας, των στυγερών εγκλημάτων αλλά και των αυτοκτονιών στις συνέπειες των lock down. Τι πραγματικά συμβαίνει;

KK: Οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν μάθει να είναι ανθεκτικές σε καταστάσεις και εμπειρίες που έχουν αντιμετωπίσει ξανά στο παρελθόν. Ωστόσο, όσο πιο οργανωμένη είναι μία κοινωνία τόσο λιγότερη ανθεκτική είναι σε τραυματικά γεγονότα, όπως οι κρίσεις, είτε αυτές είναι υγειονομικές είτε κοινωνικοοικονομικές.

Σε αντίθεση με τους πρωτόγονους ανθρώπους που είχαν μάθει να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα στο «εδώ και τώρα», η ταχύτητα της σύγχρονης κοινωνίας, η καταναλωτική ορμή και το «κυνήγι του μέλλοντος», δεν επιτρέπει στο σύγχρονο άνθρωπο να έχει το χρόνο της αφομοίωσης, της ουσιαστικής και διδαγμένης εμπειρίας, διαδικασίες που έχουν τη δυνατότητα να παράγουν την τόσο απαραίτητη ανθεκτικότητα. Άλλωστε, όχι μόνο η ψυχιατρική, αλλά η ιατρική συνολικότερα, εστιάζει στο να γίνει η ανθρωπότητα περισσότερο ανθεκτική, όχι μόνο στην αντιμετώπιση των πάσης φύσεως κρίσεων αλλά και των εσωτερικών διεργασιών.

Η καραντίνα, λοιπόν, ήρθε, να ανατρέψει αυτή τη σταθερή συνθήκη, της ταχύτητας και της εξωστρέφειας, αναγκάζοντας μας να βρεθούμε απέναντι στον εαυτό μας, να ξανασκεφτούμε το συνεχόμενο, χωρίς όρια «κυνήγι» και να βρεθούμε ενώπιον των ευθυνών μας αναφορικά με τη ζωή. Η κατάσταση αυτή κάθε άλλο παρά αρνητική θα μπορούσε να είναι. Ωστόσο, τα άτομα με δύσκολες σχέσεις με τον ίδιο τους εαυτό, αδυνατώντας να καλύψουν αυτήν την εσωτερική τους πίεση, δημιουργούν προβλήματα στον εαυτό τους, την οικογένειά τους, το περιβάλλον τους.

Η ψυχική ανθεκτικότητα αποτελεί το βασικό ζητούμενο της σύγχρονης ψυχιατρικής και προκειμένου να διαφυλαχθεί η ψυχική υγεία του ατόμου, πρέπει αυτό να έχει επίγνωση των εξωτερικών ερεθισμάτων αποτρέποντας τα από το να έχουν έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στη σκέψη του. Η ανθεκτικότητα μπορεί να επιτευχθεί όχι μόνο με εξειδικευμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις και γνώσεις, αλλά και με την ενδυνάμωση των ευάλωτων ατόμων μέσω οριζόντιων παρεμβάσεων που θα διατρέχουν την εκπαίδευση, την εργασία, τις υπηρεσίες υγείας, την κοινωνία συνολικά.

Ειδικότερα για τις αυτοκτονίες:

Το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών αποτελεί μία προσπάθεια του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας να αποτυπώσει την πραγματικότητα του ζητήματος των αυτοκτονιών στην Ελλάδα σε τρέχοντα χρόνο και κάθε μήνα δημοσιεύει στοιχεία που συλλέγονται από μία πληθώρα πηγών μέσα στις οποίες συγκαταλέγονται και οι κλήσεις στην Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία, 1018.

Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία, δεν παρουσιάζουν κάποια ουσιαστική διαφοροποίηση σε σχέση με την καταγραφή των στοιχείων που αφορούν τις αυτοκτονίες για το ίδιο χρονικό διάστημα σε σχέση με τα προηγούμενα έτη. Επιπρόσθετα, λεπτομερή στατιστικά στοιχεία για τις συνθήκες των παρελθουσών πανδημιών δεν είναι επαρκή, ούτε είναι θεμιτό να συγκριθούν με τα ετήσια στατιστικά στοιχεία για τις αυτοκτονίες.

Η αυτοκτονία είναι ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα με πολλαπλές αιτίες και για αυτόν τον λόγο κρίνεται αναγκαία η αποφυγή οποιασδήποτε συσχέτισης της αυτοκτονίας αποκλειστικά με την πανδημία. Οποιαδήποτε αναφορά σε άμεση σύνδεση της πανδημίας με την αυτοκτονία θα μπορούσε να θεωρηθεί εσφαλμένη και να απλοποιήσει υπερβολικά ένα τέτοιο πολυδιάστατο ζήτημα.

Επιπρόσθετα, στρατηγικές προστασίας της δημόσιας υγείας όπως η κοινωνική απόσταση και η καραντίνα παρόλο που μπορεί να θεωρηθούν επιβαρυντικοί παράγοντες εμφάνισης ψυχοπαθολογικών εκδηλώσεων, εντούτοις, δεν αποτελούν παραμέτρους που αποκλειστικά μπορούν να ευθύνονται για την αυτοκτονία.

ΜΓ: Σχεδόν καθημερινά γινόμαστε αποδέκτες ειδήσεων για περιστατικά βίας κατά των γυναικών, πλέον και παιδιών και γυναικοκτονιών. Πως φτάσαμε έως εδώ;

KK: Περιστατικά ακραίας βίας υπήρχαν πάντα, λαμβάνοντας ίσως λιγότερη δημοσιότητα κατά το παρελθόν. Μεταξύ των θυτών περιλαμβάνεται ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων με γενετικά καθορισμένα χαρακτηριολογικά στοιχεία, γεγονός το οποίο όχι μόνο δε δικαιολογεί τις πράξεις και τις συμπεριφορές τους, αλλά επιτάσσει την ανάπτυξη εκείνων των προληπτικών εργαλείων που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά. Ευθύνη έχουν όμως και οι μικροκοινότητες και οι κοινωνίες ευρύτερα που αντί να ενεργοποιούν την ουσιαστική επικοινωνία, υποστήριξη και αλληλεγγύη μεταξύ των μελών τους λειτουργούν στιγματιστικά και, εν τέλει, βλαπτικά.

ΜΓ: Πολλοί αγνοούν τις πολλαπλές συνέπειες που μπορεί να φέρει μια αυτοκτονία, ένα έγκλημα, ένα περιστατικό βίας. Ας επικεντρωθούμε όμως στο πεδίο της αυτοχειρίας. Θέλετε να μας μιλήσετε λίγο παραπάνω γι’ αυτό;

KK: Οι άνθρωποι που πενθούν ένα θάνατο από αυτοκτονία αποκαλούνται επιζώντες. Το ψυχικό τραύμα μιας τέτοιας απώλειας θεωρείται από τα πιο επώδυνα σε σύγκριση με θανάτους από τροχαία και θανάτους από χρόνιες σωματικές ασθένειες, μιας κι ο θάνατος αυτός φέρει το μεγαλύτερο στίγμα σε σχέση με τους θανάτους από άλλα αίτια.

Οι επιζώντες βιώνουν ένα δυσεπίλυτο κενό, καθώς ξαφνικά εξαναγκάζονται να έρθουν αντιμέτωποι με μια μη αναστρέψιμη πραγματικότητα, η οποία έχει και συνεπακόλουθες προεκτάσεις (π.χ. οικονομικές δυσκολίες, κοινωνικό στίγμα, δυσκολίες προσαρμογής κ.ο.κ), με αποτέλεσμα να αυξάνεται το αίσθημα ανασφάλειας και ευαλωτότητας. Η διαδρομή που ακολουθεί ο επιζώντας μιας αυτοκτονίας περιλαμβάνει έντονα ψυχικά συμπτώματα. Μερικά από αυτά είναι: Σοκ, άρνηση, ντροπή, ενοχή, θυμός, απώλεια εμπιστοσύνης, μοναξιά, κατάθλιψη.

Η διάρκεια του πένθους μιας αυτοκτονίας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως:

Τη σχέση του πενθούντα με τον αυτόχειρα
Την προσωπικότητα του επιζώντα
Την ηλικία και το φύλο του αυτόχειρα
Την ηλικία και το φύλο του επιζώντα
Την τραυματική εμπειρία εύρεσης του αυτόχειρα
Τις προσδοκίες του περίγυρου
Την ύπαρξη ή μη άλλων μηχανισμών υποστήριξης για τον πενθούντα (π.χ. κοινωνικό δίκτυο – φίλοι).

Τα παιδιά και οι έφηβοι αντιμετωπίζουν την αυτοκτονία με διαφορετικό τρόπο από ότι οι ενήλικες. Συχνά οι συμπεριφορές τους παρερμηνεύονται και μερικές από αυτές είναι η επιθετικότητα, ο θυμός, η θλίψη, η ανάληψη ευθυνών με ρόλους ενήλικα ή/και η χρήση ουσιών.

Η βοήθεια της οικογένειας και των φίλων για τα παιδιά και τους εφήβους θεωρείται από τις πιο σημαντικές πηγές υποστήριξης. Η αναζήτηση ειδικών ψυχικής υγείας ενδείκνυται ως προς την βοήθεια των παιδιών στη διαχείριση και την προσαρμογή των νέων ανθρώπων σε μια τόσο ανατρεπτική κι απρόσμενη απώλεια. Γενικότερα, εξειδικευμένοι ειδικοί ψυχικής υγείας μπορούν να υποστηρίξουν κάποιον κατά τη διάρκεια του πένθους του ως επιζών.

Πρόσφατες έρευνες ανέδειξαν ότι οι επιζώντες μιας αυτοκτονίας έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ως προς την εμφάνιση προβλημάτων σωματικής και ψυχικής υγείας καθώς και μεγαλύτερο κίνδυνο για θάνατο από αυτοκτονία. Το στίγμα που φέρουν οι επιζώντες θεωρείται από τα πιο ισχυρά σε σχέση με το στίγμα της ψυχικής ασθένειας που φέρουν και οι πάσχοντες αλλά και οι οικογένειες τους. Στην προσπάθεια τους να νοηματοδοτήσουν την απώλεια και το πένθος τους οι επιζώντες έρχονται αντιμέτωποι με τις κοινωνικές προκαταλήψεις και τις αρνητικές στάσεις των γύρω τους για το πώς θα έπρεπε να χειριστούν τα προβλήματα των αγαπημένων τους όσο ήταν εν ζωή. Οι ενοχές, η ντροπή, και η αυτομομφή παρεμβαίνουν στη διαδικασία πένθους τους, αφήνοντας τους στιγματισμένους και αδύναμους να εκφράσουν τον πόνο τους και να βιώσουν το πένθος τους.

Στο Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας παρέχονται υπηρεσίες σε επιζώντες, των οποίων το βίωμα, επιπρόσθετα, τους/τις καθιστά ενεργητικούς συμμάχους μας στον αγώνα για την πρόληψη της αυτοκτονίας.

ΜΓ: Τι χρειάζεται να συμβεί ώστε όλα αυτά κάποια στιγμή στο μέλλον να τα βλέπουμε σαν κάτι μακρινό, αλλά να μην τα ξεχνάμε; Τι χρειάζεται να κάνουμε ατομικά αλλά και συλλογικά ώστε τα περιστατικά βίας να αποτελούν μια γκρίζα σελίδα του παρελθόντος μας;

KK: Δυστυχώς, η ιστορία του ανθρώπινου γένους (πόλεμοι, καταστροφές, βία) αποδεικνύει πως η ανθρώπινη ύπαρξη εμπεριέχει το καλό και το κακό. Ειδικότερα, με αφορμή την τρέχουσα «μεταπανδημική» περίοδο, και παρ’ όλες τις προκλήσεις που βιώνουμε, ενδεχομένως κάποιοι από εμάς διαπιστώνουμε, για πρώτη φορά στη ζωή μας, ότι όλοι μας είμαστε ευάλωτοι, τρωτοί και θνητοί, ζώντας μία εφήμερη ζωή.

Οι περισσότεροι από μας αναγνωρίζαμε τον θάνατο σαν μια αόριστη έννοια, σαν μια φευγαλέα σκέψη που διώχναμε μακριά. Η πανδημία, όμως, μας ανάγκασε να αντιμετωπίσουμε το θάνατο χωρίς παρωπίδες, ξυπνώντας φόβους, μπροστά στους οποίους, άλλοι πανικοβάλλονται, άλλοι δρουν παρορμητικά, ενώ υπάρχουν και οι άλλοι που αρνούνται την ύπαρξη της πανδημίας και την απειλή του θανάτου, καθώς άλλοι παίρνουν μέτρα για να προφυλάξουν τον εαυτό τους.

Ωστόσο, υπάρχει και ένας αριθμός συνανθρώπων μας οι οποίοι αφυπνίζονται, συνειδητοποιώντας την εφήμερη φύση της ζωής, προσεγγίζοντας υπαρξιακά ερωτήματα, αναρωτώμενοι τι είναι σημαντικό στην ζωή και τι δίνει νόημα και αξία σε αυτήν. Αυτή η κατεύθυνση είναι ουσιαστικά δημιουργική, ουσιαστικά ωφέλιμη, όχι μόνο για τα ίδια τα άτομα αλλά και το κοινωνικό σύνολο.

ΜΓ: Οι Μη Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί, μεταξύ άλλων, λειτουργούν και ως μοχλοί πίεσης που μέσω παρεμβάσεων στοχεύουν σε κοινωνικές αλλαγές. Ως Κλίμακα και συγκεκριμένα ως Κέντρο Πρόληψης για την Αυτοκτονία ποιες οι θέσεις σας;

KK: Η απουσία ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας και μίας ολοκληρωμένης εθνικής στρατηγικής όχι μόνο δεν επιτρέπει την ευθυγράμμιση των πολιτικών δημόσιας υγείας της χώρας με αυτές των ευρωπαϊκών κρατών, αλλά, κυρίως, διαιωνίζει την παραγνώριση της αυτοκτονίας ως μείζονος ζητήματος της δημόσιας υγείας (όπως προβλέπεται στις σχετικές κατευθύνσεις του ΠΟΥ ήδη από το 1990), και δυσχεραίνει τη συνολική αναβάθμιση των εθνικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Άλλωστε, η χώρα δεν έχει περιθώριο να στερείται σημαντικών ανθρώπινων και οικονομικών πόρων, ως αποτέλεσμα της απώλειας ανθρώπινων ζωών.

Το επιστημονικό προσωπικό του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας & της 24ωρης Γραμμής Παρέμβασης για την Αυτοκτονία – 1018, δεδομένης και της θέσης εθνικού αντιπροσώπου της χώρας στη Διεθνή Ένωση για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, έχει αναπτύξει ένα διευρυμένο και δυναμικό πλαίσιο ανάπτυξης ενός εθνικού σχεδίου δράσης για την πρόληψη της αυτοκτονίας μέσω συντονισμένων, διεπιστημονικών παρεμβάσεων, χαμηλού κόστους, σε διάφορα επίπεδα της κοινωνικής σφαίρας καθώς και στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης.

Είναι υποχρέωση όλων να κρατήσουμε ασφαλείς και ζωντανούς τους ανθρώπους που, υπό το φορτίο του ψυχικού πόνου, αποφασίζουν να αυτοκτονήσουν. Δεν επιτρέπεται να συνεχίσουμε να είμαστε παθητικοί αποδέκτες ειδήσεων για αυτοκτονίες και «τραγικά τέλη». Δεν επιτρέπεται, όχι μόνο σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, αλλά και ως μία ένδειξη αφύπνισης και ουσιαστικής αλληλεγγύης απέναντι στο διπλανό, φίλο, συγγενή, οικείο που βιώνει την απογοήτευση και την απελπισία.

ΜΓ: Λίγο πριν κλείσουμε, θα ήθελα να σας ρωτήσω το εξής… Όλα αυτά τα χρόνια έχετε δουλέψει με χιλιάδες ανθρώπους που προσπαθούν να κρατηθούν στη ζωή, θέλουν να μάθουν να είναι λειτουργικοί και να συνυπάρχουν αρμονικά με τη «διάγνωσή» τους, ή για να το πούμε «απλά» ψάχνουν το νόημα. Ποιο είναι το σημαντικότερο μάθημα το οποίο έχετε πάρει εσείς μέσα από όλους αυτούς τους ανθρώπους στα χρόνια;

KK: Η επικοινωνία μου με κάθε άνθρωπο ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, τάξης, μορφωτικού επιπέδου, κοινωνικής ή οικονομικής κατάστασης έρχεται να βαθύνει την εκτίμησή μου για την ανθρώπινη ύπαρξη, την κοινωνία και τις απεριόριστες δυνατότητες του καθένα και της καθεμίας για ουσιαστική συνεισφορά και συμμετοχή. Η αποφυγή της στείρας γραμμικής σκέψης θεωρώ πως λειτουργεί απελευθερωτικά.

ΜΓ: Τελικά, ποιο είναι το καλύτερο φάρμακο για τη ψυχή;

KK: Αστειευόμενος, θα μπορούσα εύκολα να απαντήσω, ως ψυχίατρος «20mg αντικαταθλιπτικού την ημέρα». Ωστόσο, η ψυχιατρική δεν ισχυρίζεται ότι έχει βρει το καλύτερο φάρμακο για την ψυχή (όχι ακόμα τουλάχιστον!). Αναζήτηση, επίγνωση και ώριμες εσωτερικές διεργασίες, είναι οι έννοιες που προσπαθώ συχνά να συζητώ με τους θεραπευόμενους και τους συναδέλφους μου.

*Εάν σκέφτεστε την αυτοκτονία, ανησυχείτε για κάποιον δικό σας, ή έχετε χάσει κάποιον δικό σας επικοινωνήστε για υποστήριξη με το 1018, Γραμμή Παρέμβασης για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας. Για περισσότερες πληροφορίες και στοιχεία σχετικά με το Κέντρο Ημέρας και την ΚΛΙΜΑΚΑ, δείτε εδώ.