«Pay attention»: Ποιο είναι το τίμημα της προσοχής σου;

Έχετε παρατηρήσει πόσο δύσκολο είναι να βιώσετε δύο πράγματα ταυτόχρονα;

Σας έχει τύχει ποτέ να χάσετε την έξοδο από τον αυτοκινητόδρομο επειδή ακούτε μουσική; Ή επειδή ψάχνετε την έξοδο στον αυτοκινητόδρομο, να χαμηλώνετε τη μουσική; Το γεγονός αυτό συνδέεται άμεσα με τη γνωστική λειτουργία του ανθρώπου.

Η ψυχολόγος Σαμαρτζή Σταυρούλα στο βιβλίο της «Εισαγωγή στις γνωστικές λειτουργίες» αναφέρει ότι πάντα υπάρχουν πολλαπλά διαθέσιμα «κανάλια» πληροφοριών. Συνειδητά επιλέγουμε μόνο αυτό που θέλουμε να καταγράψουμε εκείνη την στιγμή. Οποιαδήποτε άλλη διευθέτηση, μας φορτώνει υπερβολικά και δεν μπορούμε να αντιδράσουμε σε ξεχωριστές πληροφορίες ταυτόχρονα.

Στα αγγλικά, όταν θέλουμε να πούμε ότι δίνουμε προσοχή σε κάτι λέμε «pay attention»

Τι υποδηλώνει αυτό; Ότι από τη διαδικασία αυτή προκύπτει κάποιο τίμημα. Όταν δίνουμε προσοχή σε κάτι, το τίμημα είναι ότι χάνεται η προσοχή μας από κάτι άλλο. Ο ανθρώπινος νους έχει την ικανότητα να συγκρατεί συνειδητά μόνο ένα πράγμα κάθε φορά. Το αντίτιμο είναι η στιγμιαία απώλεια της εστιασμένης προσοχής προς οτιδήποτε άλλο.

Αυτό που κάνουμε για να διαχειριστούμε τα πολλαπλά κανάλια πληροφόρησης είναι να στρέφουμε την προσοχή μας, πότε στο ένα, πότε στο άλλο, ανοίγοντας κάθε φορά στο κάθε ένα, την πόρτα της συνειδητότητας.

Η δεξιότητα αυτή δίνει τη δυνατότητα ταυτόχρονης εκτέλεσης πολλαπλών ενεργειών. Για παράδειγμα, όταν διαβάζουμε ένα mail και ταυτόχρονα μιλάμε στο τηλέφωνο. Μπορεί να πιστεύουμε ότι συγκεντρωνόμαστε σε περισσότερα από ένα πράγματα τη φορά άλλα στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ψευδαίσθηση. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι εναλλάσσουμε γρήγορα το επίκεντρο της εστίασης μας.

Ποιο είναι το τίμημα της προσοχής μας;

Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθεί να υπάρχει ένα τίμημα όταν δίνουμε την προσοχή μας σε κάτι. O Robert Cialdini στο βιβλίο του «Influence: The Psychology of Persuasion»  αναφέρει το εξής: «Υπάρχει κάποια «χρέωση» και όταν μετατοπίζουμε το επίκεντρο της προσοχής μας για μισό δευτερόλεπτο περίπου βιώνουμε ένα νοητικό νεκρό σημείο, το λεγόμενο κενό προσοχής (attention blink) κατά το οποίο δεν μπορούμε να καταγράψουμε συνειδητά τις πληροφορίες που αναδείχτηκαν πρόσφατα».

Σας έχει τύχει να επικοινωνείτε με κάποιον και εκείνος παράλληλα να κάνει κάτι άλλο; Όπως για παράδειγμα να σκρολάρει στο κινητό του ή να μιλάτε στο τηλέφωνο και ταυτόχρονα ο συνομιλητής σας να απαντάει σε μήνυμα; Τι νιώθετε εκείνη τη στιγμή; Ότι δεν σα παρακολουθεί.

Το γεγονός ότι ενοχλούμαστε τόσο πολύ όταν τη στιγμή που επικοινωνούμε με κάποιον εκείνος κάνει κάτι άλλο ταυτόχρονα οφείλεται σε ακριβώς σε αυτό το φαινόμενο. Νιώθουμε ότι ο συνομιλητής μας δεν είναι διατεθειμένος να έχει επαφή με την πληροφορία που του παρέχουμε γιατί δίνει έμφαση και προσοχή σε κάποια άλλη πληροφορία. Νιώθουμε ότι τα δεδομένα που του παρέχουμε είναι ασήμαντα για εκείνον κι ότι αυτό που επιλέγει να προσέξει ή να μην προσέξει αντικατοπτρίζει αυτό το οποίο δίνει αξία εκείνη τη στιγμή.

Διανύουμε την εποχή της υπερπληροφόρησης και της συνεχούς απόπειρας προσέλκυσης της προσοχής μας από διαφορετικά κανάλια επικοινωνίας. Για το λόγο αυτό η ικανότητα να διαχειριζόμαστε την προσοχή μας γίνεται ακόμα πιο κρίσιμη.

Μέσα στο θόρυβο της καθημερινότητας, η εστίαση σε ένα πράγμα τη φορά μας επιτρέπει να είμαστε παρόντες στη στιγμή, να συνδεόμαστε ουσιαστικά με το περιβάλλον μας και να επιτυγχάνουμε βαθύτερη κατανόηση και επικοινωνία.